
Kalite Ölçümleme Araçları
Projenizin kalitesini sürekli olarak ölçmek için çeşitli araçlar mevcuttur. Aşağıdaki araçlar tartışılmaktadır.
- Kontrol Grafikleri ve Değişkenlik
- Pareto Grafiği
- İstatistiksel Örnekleme
- İstatistiksel Örnekleme Süreci
Kontrol Grafikleri ve Değişkenlik
Kontrol grafikleri (1), bir sürecin veya proje çıktılarının zaman içindeki değişkenliğini analiz etmek ve raporlamak için kullanılan grafiklerdir. Kontrol grafikleri, sürecin potansiyel kapasitesini göstermeye yardımcı olur ve süreçteki değişkenlik aralığını önerir. Değişkenlik aralığı, proje yöneticisine varyansın ortak veya atanabilir kaynaklardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemede yardımcı olur.
Kontrol grafikleri, süreç ortalamasını, Üst Kontrol Limitini (ÜKL) ve Alt Kontrol Limitini (AKL) içerir. Süreç ortalaması, süreçten örnekler alınarak ve istatistiksel ortalama hesaplanarak belirlenir. Ek örnekler alınıp test edildikçe, süreç ortalamasından standart sapma açısından değerlendirilirler. Tekrarlayan süreçlerin çoğu için, ÜKL ortalamanın üç standart sapma üzerinde, AKL ise ortalamanın üç standart sapma altında olacaktır.

Bir süreçteki değişkenlik aralığı, varyansın ortak veya atanabilir kaynaklardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemede proje yöneticisine yardımcı olur. İşlem değişkenliği ortalama veya istatistiksel ortalamaya yakın dalgalanıyorsa, işlem çok az değişkenlik gösterir ve kararlı olduğu söylenebilir.
Aşırı değişkenlik, istikrarsız bir sürecin göstergesidir. İki tür istikrarsızlık vardır.
- ÜKL’nin üstünde veya AKL’nin altında olan ölçümler, istikrarsız bir süreçten kaynaklanır. Şekillerdeki A ve B veri noktaları bu tür bir kararsızlığı yansıtmaktadır.
- Yedi veya daha fazla ardışık ölçüm, süreç ortalamasının üstünde veya altında olduğunda ikinci tür bir istikrarsızlık vardır. Yukarıdaki şekillerde C ve D noktaları ile ortalamada bir kayma olduğunu gösterir. Bu yedi noktalı varyansa yedi nokta kuralı denir.
Kontrol çizelgeleri değişkenliği etkili bir şekilde gösterebilse de, değişkenliğin kaynağını gösteremez veya beklenen performansla ilgili bilgi vermez. Kontrol garfiği, yalnızca sürecin benzer ürünler üretme performansını gösterir. Sürecin müşterinin beklentilerine uygunluğunu göstermez.
Pareto Grafiği
Pareto grafiği, sorunların nedenlerini hiyerarşik bir biçimde sıralamak için kullanılan histogramdır. Amaç, projedeki varyansın birincil nedenlerini daraltmak ve çabaları en önemli varyans kaynaklarıyla mücadele etmeye odaklamaktır.
Pareto Analizi
Pareto çizelgelerini geliştirmek için kullanılan analiz, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında bir İtalyan ekonomist olan Vilfredo Pareto’dan sonra Pareto analizi olarak anılır. Vilfredo Pareto, analizinde 19. yüzyılın sonlarında İtalya’daki toprakların %80’inin nüfusun %20’si tarafından kontrol edildiğini buldu.
Pareto analizi için veriler, raporlar, incelemeler ve anketler gibi çeşitli biçimlerde toplanır. Bu veriler daha sonra proje varyansının ana nedenlerini yansıtabilmeleri için analiz edilir ve bir frekans veya yüzde değeri atanır. Ortaya çıkan grafik, belirli varyans kaynaklarını tanımlayan ve bunların kalite performansı üzerindeki etkilerine göre sıralayan bir histogramdır. Pareto grafikleri, düzeltici eylemlere öncelik vermek ve bunlara odaklanmak için tüm proje boyunca kullanılır. Projedeki farklı noktalarda Pareto çizelgelerinin karşılaştırmalı analizi, düzeltici eylemlerin, değişkenliği azaltma veya ortadan kaldırma üzerindeki etkisini belirlemek ve iletmek için etkili bir araçtır.
80/20 Kuralı
Pareto çizelgeleri, 80/20 kuralı olarak da bilinen Pareto yasasına dayanmaktadır. 80/20 kuralı, görece çok sayıda sorun veya kusurun, tipik olarak %80’inin, genellikle nispeten az sayıda nedenden, %20’den kaynaklandığını iddia eder.
İstatistiksel Örnekleme
İstatistiksel örnekleme (2), inceleme için ilgili popülasyonun bir bölümünün seçilmesidir. Bu, popülasyonun temsili bir örneğinin gerçek ölçümüne dayalı olarak tüm popülasyonun özelliklerini belirlemek için kullanılır. Örnekleme, üretilen her bir parçayı test etmek zorunda kalmadan, bir ürünün büyük partilerinin kabul edilip edilmeyeceğini belirlemenin bir yoludur. Amaç, her öğenin denetlenmesini gerektirmeyen bir süreç üretmektir. Proje kalitesi planlanırken numunelerin boyutu ve numune alma sıklığı ve maliyeti belirlenmelidir.
İstatistiksel örneklemenin yaygın bir örneği anketlerdir. Anket kuruluşları, küçük, rastgele bir katılımcı grubuna sorular sorarlar. Örnek grup tarafından verilen cevaplar, tüm grubun konu hakkında düşüncesini öngörmek için kullanılır.
Örnek boyutu sonuçların doğruluğunu etkiler. Örneklem boyutu ne kadar büyük olursa, örneğin popülasyonun durumunu gerçekten temsil etme olasılığı o kadar yüksek olur. Kalite açısından, numune boyutu ne kadar büyük olursa, ölçümlerin tüm ürün popülasyonunun kalite düzeyini yansıttığına o kadar güvenilir.
Projelerde odak noktası kalite kontrol olan ekip üyelerinin güçlü bir istatistik anlayışına sahip olmaları önemlidir. Diğer üyelerin yalnızca istatistiksel kavramlar hakkında temel bir anlayışa sahip olmaları yeterlidir.
İstatistiksel Örnekleme Süreci
İstatistiksel örnekleme süreci (3), örnekleme verilerinin, her biri örnekleme planına göre toplanan, “özellik ve değişken” olmak üzere iki kategoriye ayrılmasını içerir. İstatistiksel örnekleme ve diğer kalite kontrol faaliyetlerinin analizine yanıt olarak düzeltici eylemler ve trend analizi yapıldığından, kusurlar ve süreç değişkenliği azaltılmalıdır. Kalite kontrol sırasında istatistiksel örneklemenin kullanılması, hataları oluşmadan önce tahmin etmeye ve önlemeye yardımcı olarak kalite maliyetini azaltır.
Özellik Örnekleme Verileri
Özellik örnekleme verileri, müşteri şikayet sayısı, iade edilen ürün sayısı vb.dir. Özellik örneklemesi ölçek kullanmayıp standardın karşılanıp karşılanmadığını söyler. Özellik örnekleme planı uygulamak için proje ekip üyelerinden, bir kalite spesifikasyonuna uymayan veya kalite kusuru kanıtı gösteren öğelerin sayısını saymaları istenir. Sayı belirli bir sınırı aşarsa, kalite özelliğinin karşılanmadığı kabul edilir.
Değişken Örnekleme Verileri
Değişken örnekleme verileri, aşağıdakiler gibi bir örnekten sürekli ölçülerek alınan verilerdir;
Değişken veriler için, spesifikasyonlara uygunluk, sürekli olarak değerlendirilip, derecelendirilir. Ölçümler, bir üst ve bir alt aralık arasında sonuçlar üretebilir. Değişken örnekleme planını uygulamak için, üründen numune toplanması ve kalite özelliklerini karşılayıp karşılamadığını belirlemek için bazı özel ölçümler yapılması gerekir.
Projelerde Kalite Kontrolü Yönergeleri
Proje kalitesinin izlenmesi ve kontrol edilmesi, kalitenin ilgili kalite standartlarına uygun olmasını sağlar. Kalite standartlarını karşılamak, proje ekibinin proje hedeflerini karşılayan bir proje performansı sunmasını sağlar. Projelerde kaliteyi etkin bir şekilde kontrol etmek için aşağıdaki yönergeler izlenmelidir;
- Proje çalışmaları devam ederken kalite hatalarını tespit etmek için denetimler yapılmalıdır.
- Kalite kontrol sırasında kullanılacak prosedürler ve yönergeler için Kalite Yönetimi Planına bakılmalıdır.
- İş sonuçları ilgili operasyonel tanımlara ve kontrol listelerine göre kontrol edilmeli, sonuçlar yazılı hale getirilmelidir.
- Örneklemelerin kalitesine bağlı olarak bir ürünün büyük partilerinin kabul edilip edilmeyeceğini belirlemek için istatistiksel örnekleme alınmalıdır. Örneklemelerin rastgele seçildiğinden ve örnekleme boyutunun tüm grubun değişkenliğini gösterecek kadar büyük olduğundan emin olunması gerekir.
- Genel kalite performansı üzerinde en büyük etkiye sahip problemler üzerinde düzeltici eylemlere odaklanmak ve düzeltici eylemlerin zaman içindeki etkisini ölçmek ve izlemek için Pareto grafiği kullanın.
- Bir sürecin veya proje aktivitesinin zaman içindeki değişkenliğini analiz etmek ve iletmek için kontrol çizelgelerini kullanın. Kontrol çizelgeleri ile performansı analiz ederken, sadece kontrol limitlerinin dışındaki değişkenliği aramamalı, aynı zamanda kontrol limitleri içindeki desenleri de analiz etmek gerekir.
- Yeniden çalışmayı en aza indirmek ve uygun olmayan öğeleri uyumlu hale getirmek için istenmeyen sonuçların nedenlerini ortadan kaldırmanın yollarını belirleyin. Bkz: Proje Yönetiminde Kök Neden Analizi
- Fazlalıkları, atlanan adımları veya kalite performans sorunlarının kaynağını belirlemek için akış çizelgelerini kullanın.
- İş sonuçlarının kalitesini kabul edilebilir bir düzeye getirmek için gerekli düzeltici veya önleyici faaliyetleri uygulayarak süreç iyileştirmeleri yapılması gerekir.
- Proje yaşam döngüsü boyunca kaliteyi izlemeye, ölçmeye ve ilgili düzenlemeleri devam edilmelidir.
Bkz: Proje Yönetimi Sohbetleri 112 – Proje Çalışmalarını İzlemek ve Kontrol Etmek – Kalite Kontrolleri
Bkz: Proje Yönetiminde Kalite Geliştirme Metodları (Quality improvement methods)
(1)Referans: Project Management Institute, A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK® Guide) – Sixth Edition, Project Management Institute, Inc., 2017, Sayfa 304.
(2)Referans: Project Management Institute, A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK® Guide) – Sixth Edition, Project Management Institute, Inc., 2017, Sayfa 303.
(3) Referans: Project Management Institute, A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK® Guide) – Sixth Edition, Project Management Institute, Inc., 2017, Sayfa 240, 252, 564.
Türkçe eğitimler
İngilizce eğitimler