6 – LİDERLİK DAVRANIŞLARI GÖSTERİN
Bireysel ve ekip ihtiyaçlarını desteklemek için liderlik davranışları gösterin ve uyarlayın.
Temel prensipler
- Etkili liderlik, proje başarısını teşvik eder ve olumlu proje sonuçlarına katkıda bulunur.
- Her proje ekibi üyesi liderlik davranışları sergileyebilmelidir.
- Liderlik ile otorite aynı şey değildir.
- Etkili liderler tarzlarını duruma göre uyarlarlar.
- Etkili liderler, proje ekibi üyeleri arasındaki motivasyon farklılıklarının farkındadırlar.
- Liderler, dürüstlük, bütünlük ve etik davranış konlarında beklenen davranışları sergilerler.
Projelerde, etkili liderliğe ihtiyaç vardır. Rollerin ve sorumlulukların belirli ve tutarlı olduğu genel iş operasyonlarının aksine, projeler genellikle düzenli olarak etkileşimde bulunmayan birden çok organizasyon, departman, fonksiyon veya tedarikçiyi içerirler.
Projeler, operasyonlardan daha yüksek riskler ve beklentiler taşıyabilirler. Projelerde projeyi etkileyen paydaşlar görürüz. Bu durum kafa karışıklığı ve çatışma yaratabilir. Yüksek performans beklenen projelerde, paydaşlardan etkili liderlik davranışları sergilemeleri beklenir.
Vizyona, yaratıcılığa, motivasyona, coşkuya, teşvike ve empatiye öncelik veren proje ortamları daha iyi sonuçları desteklerler. Bu özellikler genellikle liderlikle ilişkilendirilir. Liderlik, proje ekibi içindeki ve dışındaki bireyleri istenen sonuçlara doğru yönlendirebilecek tutum, yetenek, karakter ve davranışları içerir.
Projelerde liderlik belirli bir role özel değildir. Yüksek performanslı projeler, proje yöneticisi, sponsorlar, paydaşlar, üst yönetim ve proje ekibi üyeleri vb. etkili liderlik becerileri sergileyen kişilerden oluşur. Proje üzerinde çalışan herkes, proje ekibinin gerekli sonuçları gerçekleştirmesine ve değerin teslimine yardımcı olmak için etkili liderlik özellikleri, stilleri ve becerileri göstermelidir.
Paydaşlar, yanlış hizalanmış olarak projeye katkıda bulunmaya çalıştığında daha fazla çatışma ve kafa karışıklığı ortaya çıkabilir. Yüksek performanslı projeler, birbiri tamamlayıcı bir şekilde liderlik becerisi sergileyen paydaşların bir kombinasyonudur. Örneğin, sponsor net öncelikleri ortaya koyar, teknik lider ve proje yöneticisi fikir birliğine ulaşmak amacıyla seçenekleri masaya yatırırlar.
Başarılı liderlik, insanları her koşulda olumlu yönde etkilemek, motive etmek, yönlendirmek ve koçluk yapmaktır. Liderlik, organizasyonun kültüründen ve uygulamalarından kaynaklanan özellikleri de içerir.
Liderlik, etkili ve verimli çalışmayı teşvik etmek için kuruluş içindeki bireylere verilen kontrol gücü olan Yetki (otorite) ile karıştırılmamalıdır. Yetki, gücü kullanma hakkıdır. Yetki, prosedürlerle veya resmi yollarla devredilebilir. Çalışanlar yetkilerini gösteren rol veya pozisyon tanımına sahip olabilirler. Yetki, belirli aktiviteler, bireylerin eylemleri veya belirli durumlarda karar verme sorumluluğu anlamına gelir.
Bireyler yetkilerini başkalarını etkilemek, motive etmek, yönlendirmek vb. için kullanabilirler ancak liderlikle karıştırılmamalıdır. Örneğin, yönetici, proje ekibi üyesine form doldurma yetkisi verebilir. Yetki vermek projelerin başarıyla tamamlanabilmesi için tek başına yeterli değildir. Proje ekibini ortak bir hedef doğrultusunda motive etmek, kurumsal çıkaları bireysel çıkarlarının önüne koymalarını sağlamak vb. konularda etkilemek ve bireylerden ziyade ekip olarak başarıya ulaştırmak liderlik gerektirir.
Etkili liderlik, çeşitli liderlik tarzlarından esinlenir veya bunların bileşiminden oluşur. Bilinen liderlik stilleri, otokratik, demokratik, laissez-faire, yönlendirici, katılımcı, iddialı, destekleyici ve otokratikten fikir birliğine kadar uzanır.
Proje yöneticisinin benimseyebileceği sayısız liderlik tarzını tanımlanabilir. Bu tarzların en yaygın örneklerinden bazıları aşağıdakileri içerir:
- Özgürlükçü (Örn., ekibin kendi kararlarını vermesine ve kendi hedeflerini belirlemesine izin verilir; müdahaleci olmayan tarzdır)
- İşlemsel (Örn., ödülleri belirlemek için amaçlar, geri bildirimler ve başarıya odaklanır; istisna yönetimidir)
- Hizmetkar lider (Örn., başkalarına hizmet etme ve başkalarına öncelik tanıma konusunda taahhüt verme, diğer insanların gelişmesine, öğrenmesine, ilerlemesine, özerkliğine ve refahına odaklanma, ilişkiler, topluluk ve işbirliği üzerinde yoğunlaşmadır. Liderlik ikincildir ve hizmet ettikten sonra ortaya çıkar)
- Dönüşümsel (Örn., yenilikçilik ve yaratıcılık ve bireysel düşünce için idealize edilmiş nitelikler ve davranışları, ilham verici motivasyonu ve cesaret aracılığıyla takipçilerini güçlendirmeyi kapsar)
- Karizmatik (Örn., ilham verebilme; yüksek enerjili ve coşkulu olma, kendine güvenme, güçlü kanaatlere sahip olmadır)
- Etkileşimsel (Örn., işlemsel, dönüşümsel ve karizmatik liderliğin bir kombinasyonudur).
Tüm bunlardan tek bir liderlik tarzının evrensel olarak en iyi veya önerilen yaklaşım olduğu kanıtlanmamıştır. Bunun yerine, belirli bir duruma en uygun liderlik tarzı sergilenmelidir. PMBOK 7 açıklamamakla beraber aşağıda örneği vermektedir;
- Kaos anlarında, yönlendirici (otokratik-dediğimi yap) yaklaşım, işbirlikçi problem çözmeden daha fazla netlik ve ivme yaratabilir.
- Uzman ve projeye ilgisi yüksek bir ekibe yetki devri, merkezi koordinasyondan daha fazla üretkenlik sağlayabilir.
Yöneticiler öncelikler konusunda ihtilafa düştüğünde, kolaylaştırma, ayrıntılı tavsiyelerden daha fazla yardımcı olur.
Etkili liderlik becerisi öğrenilebilir ve geliştirilebilir. Birelere profesyonel bir değer katarken proje ve paydaşlarına fayda sağlar. Yüksek performanslı projeler, kişisel seviye dahil sürekli iyileştirme modelini benimserler. Proje ekip üyeleri, çeşitli beceri veya tekniklerin bir kombinasyonunu öğrenerek ve uygulayarak liderliklerini geliştirebilirler;
- Proje ekibini üzerinde anlaşmaya varılan ortak hedeflere odaklamak,
- Proje sonuçları için motive edici vizyon ortaya koymak,
- Proje için kaynak ve destek bulmak,
- İlerlemenin en iyi yolu üzerinde fikir birliği oluşturmak,
- Proje ilerlemesinin önündeki engellerin üstesinden gelmek,
- Proje ekibi içinde ve proje ekibi ile diğer paydaşlar arasındaki çatışmaları müzakere etmek ve çözmek,
- İletişim tarzını paydaşlara uygun bir şekilde uyarlamak(Bkz Proje Yönetiminde İletişim Modelleri),
- Proje ekibi üyelerine koçluk ve mentorluk yapmak,
- Olumlu davranışları ve katkıları takdir etmek ve ödüllendirmek,
- Beceri gelişimi için fırsatlar sağlamak,
- İşbirliğine dayalı karar almayı kolaylaştırmak,
- Etkili görüşme ve aktif dinlemeyi kullanmak,
- Proje ekibi üyelerini yetkilendirmek ve sorumlulukları devretmek,
- Sorumluluk alanı ile uyumlu proje ekibi oluşturmak,
- Proje ekibinin ve paydaşların bakış açıları ile empati kurmak,
- Kendi önyargı ve davranışlarının farkında olmak,
- Proje yaşam döngüsü boyunca değişimi yönetmek ve buna uyum sağlamak,
- Hataları kabul ederek hızlı başarısızlık/hızlı öğrenme yaklaşımına sahip olmak,
- İstenen davranışların rol modeli olmak.
Liderde kişisel karakter önemlidir. Kişiler, liderlik becerilerinde güçlü bir yeteneğe sahip olabilirler. Sergiledikleri karakter daha sonra kendi kendine hizmet eden veya güvenilmez oldukları algısı yaratabilir ve etkileri sarsılabilir. Etkili liderler dürüstlük, bütünlük ve etik davranış alanlarında rol modeli olmalıdırlar. Etkili liderler şeffaflığa odaklanır, bencil olmayan davranışlar sergiler ve yardım isteyebilirler. Proje ekibi üyelerinin, liderlerin sergilediği değerleri, etiği ve davranışları gözlemlediğini ve taklit ettiğinin farkındadırlar. Liderlerin eylemleri aracılığıyla beklenen davranışları sergileme sorumluluğu vardır.
Projeler, insanları neyin motive ettiğini anlama konusunda liderler için en iyi ortamlardır. Proje ekipleri, paydaşların özel ihtiyaç ve beklentileriyle eşleşen uygun liderlik özelliklerini, becerilerini ve özelliklerini tercih ettiklerinde başarılı olabilirler. İnsanlarla en iyi nasıl iletişim kurulacağını, nasıl motive edeceğini ya da gerektiğinde nasıl harekete geçeceğini bilmek, proje ekibinin performansını iyileştirmeye ve proje başarısının önündeki engelleri kaldırmaya yardımcı olur. Bir projede birden fazla kişi tarafından uygulanan liderlik, proje hedefine yönelik paylaşılan sorumluluğu, sağlıklı ve canlı bir ortamı teşvik eder. Motivatörler; para, farkındalık, özerklik, zorlayıcı amaç, büyüme fırsatı ve kişisel katkı vb. güçleri içerir.
Etkili liderlik, proje başarısını teşvik eder ve olumlu proje sonuçlarına katkıda bulunur.
Proje ekipleri ve paydaşlar, proje süresince yer alırlar. Her proje ekibi üyesi, ortak vizyon doğrultusunda sonuçları sunmaya ve ortak sonuçlar için çalışmaya odaklanır. Etkili liderlik, proje ekiplerinin etik ve uyarlanabilir bir ortamı sürdürmelerine yardımcı olmak için esastır.
Proje ekibi iş yükümlülüklerini, devredilen sorumluluk ve yetkiye dayalı olarak yerine getirir. Paylaşılan liderlik (yatay organizasyon), özellikle yöneticilerin rolünü veya yetkisini zayıflatmaz, azaltmaz. Liderin doğru zamanda, doğru liderlik stilini ve becerilerini uygulama ihtiyacını azaltmaz.
Stilleri harmanlayarak, sürekli beceri gelişimini ve motive edicileri kullanarak, herhangi bir proje ekibi üyesi veya paydaş, rolü veya pozisyonu ne olursa olsun proje ekibini motive edebilir, etkileyebilir, koçluk yapabilir ve geliştirebilir.
Türkçe eğitimler
İngilizce eğitimler
Turkish
Arabic
Chinese (Simplified)
Dutch
English
French
German
Italian
Portuguese
Russian
Spanish