Projelerde savunmacı davranma eğilimi, ekip üyelerinin veya proje yöneticilerinin geri bildirim, eleştiri veya belirsizlik gibi durumlarda projeye yönelik tehdit olarak algıladıkları noktalara karşı kendilerini koruma çabasıyla verdikleri tepkileri ifade eder. Bu davranış, kısa vadede bireyleri korur gibi görünse de uzun vadede projenin başarısını olumsuz etkileyebilir. Proje yönetiminde savunmacı davranışlar, geri bildirim sürecini sekteye uğratabilir, iş birliğini zayıflatabilir ve karar alma süreçlerini zorlaştırabilir.
Savunmacı Davranma Eğiliminin Nedenleri
Projelerde savunmacı davranışların nedenleri genellikle bireysel ve çevresel faktörlerden kaynaklanır:
- Kişisel Algı ve Özgüven:
- Proje üyeleri eleştiriyi veya geri bildirimi yetersizlik olarak algıladığında, kendilerini savunmaya geçebilirler. Bu durum, özellikle geri bildirim bireyin kimliğini tehdit ediyor gibi göründüğünde (kimlik tetikleyicisi) daha sık görülür.
- Kişisel özgüven düşük olduğunda, kişiler hatalarından ders çıkarmak yerine kendilerini koruma eğiliminde olabilir.
- Gerçek ve İlişki Tetikleyicileri:
- Geri bildirimi ileten kişinin geçmişte negatif bir ilişkisi olduğu kişilerden gelen eleştirilere karşı daha savunmacı yaklaşılabilir.
- Geri bildirimin doğru olmadığını düşündüklerinde veya adaletsiz bir değerlendirme hissettiklerinde savunmacı tepkiler verebilirler.
- Performans Baskısı:
- Projelerde, özellikle yüksek beklentiler ve sıkı teslim tarihleri olduğunda, ekip üyeleri üzerlerinde büyük bir baskı hissedebilir. Bu baskı, geri bildirimi ya da eleştiriyi kişisel bir tehdit olarak algılamalarına yol açabilir.
- Kısıtlı zaman ve kaynaklarla çalışan projelerde stres seviyesi arttıkça, bireyler savunmacı davranışlar sergileyebilir.
- Organizasyon Kültürü ve Liderlik Tarzı:
- Güven ve açık iletişimin desteklenmediği bir proje ortamında savunmacı davranışlar artabilir. Örneğin, projede liderlerin cezalandırıcı veya eleştirel bir yaklaşımı varsa, ekip üyeleri hatalarını gizlemek veya eleştiriye karşı savunmacı bir duruş sergilemek isteyebilir.
- Proje kültürü olarak geri bildirimin yalnızca hata odaklı verilmesi, bireylerin kendilerini güvenceye almak adına savunmacı olmalarına neden olabilir.
Savunmacı Davranışların Projelere Etkisi
- Geri Bildirimden Kaçınma: Proje üyeleri eleştiriyi tehdit olarak algıladığında, geri bildirim süreci kesintiye uğrar ve öğrenme süreci sekteye uğrar.
- İşbirliğinin Zayıflaması: Savunmacı bir tavır, ekip üyelerinin iş birliği yapma isteklerini azaltabilir ve ekip içinde güven sorunlarına yol açabilir.
- Kapsamın Daralması ve İnovasyonun Engellenmesi: Savunmacı bir yaklaşım, kişilerin yeni fikir ve yöntemlere açık olmasını engeller, bu da proje kapsamında yeniliklerin uygulanmasını zorlaştırır.
- Karar Alma Sürecinin Bozulması: Eleştiriye kapalı bir yaklaşım, projelerde kritik kararların verilememesine veya yanlış kararların alınmasına yol açabilir.
Projelerde Savunmacı Davranışı Yönetmek İçin Öneriler
Savunmacı davranışların projelere zarar vermesini engellemek ve ekiplerin geri bildirime daha açık olmasını sağlamak için çeşitli stratejiler uygulanabilir:
- Güvenli Bir İletişim Ortamı Sağlayın:
- Proje yöneticisi olarak, açık ve güvenli bir iletişim ortamı oluşturmaya özen gösterin. Hatalardan ders çıkarma ve gelişimi teşvik eden bir yaklaşım sergileyin.
- Eleştiriyi kişisel saldırı olarak görmeyi engellemek için geri bildirim kültürünü projenin başında oluşturun ve ekip üyelerini geri bildirime açık olmaya teşvik edin.
- Geri Bildirimi Olumlu ve Yapıcı Şekilde Verin:
- Eleştiriyi, geliştirilmesi gereken alanlara odaklanarak yapıcı ve pozitif bir şekilde sunun. Bu, bireylerin geri bildirimi tehdit olarak algılamalarını engelleyebilir.
- Projede eleştiriyi yapıcı bir koçluk yöntemiyle vermek, geri bildirimin olumsuz algılanmasını azaltır.
- Eğilimleri ve Tetikleyicileri Fark Edin:
- Proje üyelerinin veya kendinizin savunmacı tepkiler verme eğilimlerini gözlemleyin. Belirli geri bildirimlerin hangi tetikleyicileri harekete geçirdiğini anlamak, bu tepkileri yönetmeyi kolaylaştırır.
- Özellikle kimlik ve ilişki tetikleyicilerini göz önünde bulundurarak geri bildirim verin; kişisel algıyı güçlendirecek değil, objektif bir yaklaşım geliştirecek bir ton tercih edin.
- Gelişim Odaklı Bir Bakış Açısı Kullanın:
- Geri bildirimi gelişim fırsatı olarak konumlandırın. Proje ekip üyelerine, geri bildirimi sadece hataların düzeltilmesi için değil, aynı zamanda potansiyellerini gerçekleştirmek için bir araç olarak görmeleri gerektiğini vurgulayın.
- Savunmacılığı azaltmak için geri bildirimi yalnızca eksik yönlere değil, güçlü yönleri pekiştirme ve geliştirme fırsatlarına da odaklanarak verin.
- Duygusal Zekayı Teşvik Edin:
- Proje ekibinin duygusal zekasını geliştirmesine yardımcı olun. Duygusal zekanın artması, savunmacı tepkilerin yönetilmesine ve geri bildirime açık bir yaklaşım geliştirilmesine katkı sağlar.
- Özellikle stresli proje dönemlerinde ekip üyelerine destek olun ve geri bildirimin yalnızca iş süreçlerini iyileştirmek için yapıldığını hatırlatın.
Projelerde savunmacı davranışlar, geri bildirim sürecinin etkinliğini düşürebilir ve ekip dinamiklerini zayıflatabilir. Bu davranışları yönetmek ve ekip üyelerinin geri bildirimi tehdit olarak değil, gelişim fırsatı olarak görmelerini sağlamak, projede hem bireysel hem de ekip performansını artırır. Güvenli, açık ve yapıcı bir iletişim ortamı sağlamak, proje yönetiminde savunmacı davranışları azaltarak daha sağlıklı bir öğrenme ve gelişim süreci yaratır.
