Projelerde Seçici Algılar

Projelerde ekip üyeleri ve yöneticiler, zaman zaman seçici algı (selective perception) etkisinde kalabilirler. Seçici algı, bireylerin belirli bilgilere odaklanarak bunları kendi inançları, deneyimleri ve beklentileri doğrultusunda süzgeçten geçirmesi ve yorumlaması anlamına gelir.

Proje yönetiminde bilgi akışının yoğun olması ve karar alma süreçlerinin hızlı ilerlemesi nedeniyle, ekip üyeleri genellikle kendi sorumluluk alanlarına veya mevcut beklentilerine uygun bilgilere öncelik verirler. Bu durum, olayları nesnel olarak değerlendirme kapasitesini sınırlayabilir, yanlış yargılara yol açabilir ve ekip içi iletişimi olumsuz etkileyebilir.

Seçici algı, bireylerin bilgi yoğunluğu ve dikkat kapasitesinin sınırlı olması nedeniyle yalnızca belirli verileri fark etmeleri ve bunları mevcut düşünce kalıplarına uygun şekilde yorumlamaları sürecidir.

Bu durum projelerde genellikle şu faktörlerden etkilenir:

İlgi ve İhtiyaçlar: Proje ekibindeki bireyler, kendi sorumluluk alanlarına daha fazla odaklanma eğilimindedir.
Beklentiler ve İnançlar: Ekip üyeleri, daha önce inandıkları veya düşündükleri şeyleri destekleyen bilgilere öncelik verir.
Deneyim ve Önceki Projeler: Geçmiş projelerde yaşanan tecrübeler, ekip üyelerinin yeni projelerde hangi bilgilere dikkat edeceğini belirler.

Örnek:
Bir proje yöneticisi geçmişte belirli bir tedarikçinin güvenilir olmadığını deneyimlediyse, yeni projede aynı tedarikçiyle çalışmayı tamamen reddedebilir. Ancak o tedarikçinin süreçlerini iyileştirmiş olabileceğini göz ardı edebilir.

Seçici algı, projelerde genellikle üç şekilde kendini gösterir:

A) Seçici Dikkat

Ekip üyeleri, proje sürecinde sadece kendi sorumluluk alanlarıyla ilgili bilgilere odaklanma eğilimindedir. Bu durum, projenin genel vizyonunun göz ardı edilmesine neden olabilir.

Örnek:
Bir yazılım geliştirme ekibi, teknik detaylara odaklanırken müşteri ihtiyaçlarının değiştiğini fark etmeyebilir.

B) Seçici Yorumlama

Aynı bilgi, farklı ekip üyeleri tarafından farklı şekillerde yorumlanabilir. Projede yer alan bireyler, kendi bakış açılarına ve ön yargılarına bağlı olarak bilgiyi farklı şekillerde değerlendirebilirler.

Örnek:
Bir müşteri geri bildirimi, proje yöneticisi tarafından bir geliştirme fırsatı olarak görülürken, bir geliştirici tarafından “gereksiz bir değişiklik talebi” olarak algılanabilir.

C) Seçici Hatırlama

Bireyler, genellikle geçmiş projelerde kendi görüşlerini destekleyen bilgileri hatırlarken, beklentilerine uymayan verileri göz ardı etme eğilimindedir.

Örnek:
Bir ekip, geçmişte başarılı olmuş bir projeyi analiz ederken, başarısız olan yönleri unutabilir ve yalnızca başarı faktörlerine odaklanarak hatalarını tekrar edebilir.

Seçici Algının Projelere Olumsuz Etkileri

Seçici algı, proje ekiplerinin bilgiyi taraflı ve sınırlı bir şekilde işlemesine yol açarak aşağıdaki olumsuz sonuçları doğurabilir:

A) Yanlış Kararlar

Proje yöneticileri ve ekip üyeleri, tüm verileri dikkate almak yerine yalnızca kendi görüşlerini destekleyen bilgilere odaklandıklarında, hatalı kararlar alma olasılıkları artar.

Örnek:
Bir proje yöneticisi, belirli bir metodolojinin geçmişte iyi sonuç verdiğini düşündüğü için yeni projede de aynı yöntemi kullanmakta ısrar edebilir. Ancak bu kez koşullar değişmiş olabilir ve yeni bir yaklaşım daha verimli sonuçlar doğurabilir.

B) İletişim ve Koordinasyon Sorunları

Seçici algı, ekip içinde bilgi paylaşımının eksik veya hatalı olmasına neden olabilir. Bu da ekip üyeleri arasında yanlış anlamalara ve koordinasyon eksikliğine yol açabilir.

Örnek:
Bir ekip lideri, yalnızca belirli ekip üyelerinin görüşlerini dikkate alarak karar verir ve diğer üyelerin katkısını göz ardı ederse, ekip içinde güvensizlik ve motivasyon kaybı yaşanabilir.

C) Performans Değerlendirme Hataları

Proje yöneticileri ve ekip liderleri, çalışan performansını değerlendirirken seçici algıya kapılabilirler.

Örnek:
Bir yönetici, geçmişte başarılı olan bir çalışanın hatalarını fark etmeyebilir ve sürekli olumlu bir algı geliştirerek objektif değerlendirme yapamayabilir. Aynı şekilde, önceki projelerde başarısız olmuş bir çalışanın ilerleyen süreçlerde gösterdiği gelişimi fark etmeyebilir.

Seçici Algıyı Azaltma Yöntemleri

A) Daha Kapsamlı Geri Bildirim Mekanizmaları Kullanmak

Proje değerlendirmelerinde çoklu bakış açısı içeren geri bildirim süreçleri oluşturulmalıdır.
Karar alma sürecinde, farklı departmanlardan gelen görüşlerin dikkate alınması sağlanmalıdır.

Örnek:
Proje yöneticisi, belirli bir karar almadan önce sadece üst yönetimin görüşünü değil, teknik ekibin ve saha çalışanlarının değerlendirmelerini de dikkate almalıdır.

B) Çeşitli Bilgi Kaynaklarına Başvurmak

Karar verme süreçlerinde tek bir veri kaynağı yerine farklı kaynaklardan gelen bilgiler dikkate alınmalıdır.
Alternatif analizler yapılarak karşıt görüşlerin de değerlendirilmesi sağlanmalıdır.

Örnek:
Bir proje metodolojisi seçerken, sadece geçmiş deneyimlere değil, güncel araştırmalara ve farklı firmaların uygulamalarına da göz atılmalıdır.

C) Kendi Algı Yanlılıklarını Sorgulamak

Proje yöneticileri ve ekip liderleri, kendi bakış açılarının sınırlı olabileceğini fark etmeli ve daha nesnel değerlendirmeler yapmalıdır.
Kararlar alınırken, “Bu bilgiyi neden bu şekilde değerlendiriyorum? Alternatif bir açıklama olabilir mi?” gibi sorular sorulmalıdır.

Örnek:
Bir ekip lideri, belirli bir ekip üyesinin projeye katkısının yetersiz olduğunu düşündüğünde, bu değerlendirmesinin gerçekten veriye mi yoksa geçmişteki bir önyargıya mı dayandığını sorgulamalıdır.

Seçici algı, projelerde ekip üyelerinin ve yöneticilerin bilgiye taraflı ve sınırlı bir şekilde erişmesine neden olarak, yanlış kararlar alınmasına ve ekip içi iletişimde sorunlara yol açabilir.

Bu yanlılığı azaltmak için:

Geri bildirim süreçleri iyileştirilmeli ve çoklu perspektifler dikkate alınmalıdır.
Karar alma süreçlerinde çeşitli bilgi kaynaklarına başvurulmalı ve alternatif görüşler değerlendirilmeli,
Bireysel algı yanlılıkları fark edilmeli ve nesnel değerlendirmeler yapılmalıdır.

Bu önlemler, ekiplerin daha sağlıklı kararlar almasını ve projelerin daha başarılı yönetilmesini sağlayacaktır.

Türkçe eğitimler